Voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering

In de afgelopen decennia is de financiële criminaliteit fors toegenomen. Ook is de criminaliteit sterk veranderd. Toenemende internationalisering van bedrijven en organisaties, het vrije verkeer van goederen, personen en kapitaal, de anonimisering van de samenleving en de toename van economische activiteiten hebben geleid tot complexe fraudegevallen en meer georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit.

Een zodanig veranderende criminaliteit vergt een sterkere en efficiëntere aanpak. Niet alleen vanwege de internationalisering, maar ook door het moeilijk controleerbare karakter van de criminaliteit is het van belang om in het kader van de EU de krachten te bundelen. Samen met de overige lidstaten wordt getracht om de criminaliteit in een vroeg stadium te voorkomen en/of efficiënt aan te pakken.

Derde anti-witwasrichtlijn

In dat kader hebben het Europese Parlement en de Europese Raad een richtlijn vastgesteld: De richtlijn 2005/60/EG van 26 oktober 2005 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme (hierna: ‘de derde anti-witwasrichtlijn’). Het doel van deze derde anti-witwasrichtlijn is om in een vroeg stadium het witwassen en financieren van terrorisme te voorkomen.

‘‘Massale stromen crimineel geld kunnen de stabiliteit en de reputatie van de financiële sector schaden en de interne markt bedreigen: Terrorisme tast onze samenleving aan in haar fundamenten zelf. Naast de strafrechtelijke benadering kan een preventieve aanpak via het financiële stelsel resultaten opleveren.’’ Aldus overweging 1 van de derde anti-witwasrichtlijn.

Op grond van de derde anti-witwasrichtlijn moet een dergelijke aanpak plaatsvinden door het verrichten van een cliëntenonderzoek en het melden van ongebruikelijke transacties door de instellingen en personen die onder deze richtlijnen vallen.

Invoering van de WWFT

Met ingang van 15 december 2007 moest de derde anti-witwasrichtlijn geïmplementeerd zijn in de nationale wetgeving van de lidstaten. In verband met deze implementatie heeft de wetgever gekozen om de Wet identificatie bij Dienstverlening (hierna: Wid) en de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties (hierna: MOT) samen te voegen tot de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme (hierna: de Wwft).

Op 1 augustus 2008 is de Wwft https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32005L0060 in werking getreden. De Wwft omvat ten opzichte van de Wid en de MOT voor de praktijk een aantal belangrijke wijzigingen. Belangrijke kenmerken van de Wwft zijn:

• Principle based benadering/Open normen
• Risicogeoriënteerde benadering bij het cliëntenonderzoek
• Ken uw cliënt-beginsel
• Opleidingsverplichting voor alle instellingen die vallen onder de Wwft
• Definitie van het cliëntenonderzoek en verschillende vormen daarvan (‘gewoon’, ‘vereenvoudigd’ en ‘verscherpt’)
• Verplichting tot vaststellen van de identiteit van een ‘uiteindelijk belanghebbende’
• Verscherpt onderzoek bij dienstverlening aan ‘politiek prominente personen’

Vierde anti-witwasrichtlijn

In 2015 werd de vierde anti-witwasrichtlijn vastgesteld (Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX%3A32015L0849 In de vierde anti-witwasrichtlijn werden de compliancefunctie en de auditfunctie geïntroduceerd. Daarnaast werd het UBO-register geïntroduceerd, alsmede het principe dat elke entiteit een UBO dient te hebben. Is die niet vast te stellen, dan dient een ‘pseudo-UBO’ te worden vastgesteld. Tot slot werden lid-staten verplicht een trustregister in te stellen.

Vijfde anti-witwasrichtlijn

In 2018 werd de vijfde anti-witwasrichtlijn vastgesteld (Richtlijn (EU) 2018/843 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX%3A32018L0843. De vijfde anti-witwasrichtlijn bepaalt dat ook cryptocurrency onder de anti-witwaswetgeving moet vallen. Verder is bepaald dat nationale UBO-registers openbaar moeten zijn en wordt informatie-uitwisseling tussen nationale autoriteiten makkelijker gemaakt.